Atheïstische politieke partij - de tijd is rijp, maar is het haalbaar?
31 03 09 - 13:19 - Categorie: maatschappij Zaterdagochtend 28 maart organiseerde De Vrije Gedachte, op initiatief van Frans van Dongen van de Atheïstische Beweging, in het Humanitasgebouw in Rotterdam een discussiedag over de vraag of de tijd rijp was om een atheïstische politieke partij op te richten. De discussie werd geleid door Anton van Hooff. Frans van Dongen pleit voor het oprichten van een atheïstische partij vanwege de de oprukkende invloed van religies in de politiek en is op zoek naar medestanders die bereid zijn zo'n initiatief van de grond te brengen. Blijkbaar betreft het een gevoelig initiatief, en de dag werd dan ook mede ingeleid door twee tegenstanders van een politieke partij in naam van het atheïsme. Lex Hagenaars, voorzitter van De Vrije Gedachte, en Sarah Strous, die een seculiere lobby in oprichting vertegenwoordigt, schetsten de valkuilen waar een atheïstische politieke partij mee te maken zal krijgen.Volgens Frans van Dongen staat de scheiding tussen kerk en staat steeds meer onder druk door zich opdringende religieuze bewegingen. Allerlei verworvenheden die allang gemeengoed zijn geworden zoals abortus, mensenrechten en vrij wetenschappelijk onderzoek worden voortdurend op losse schroeven gezet door een fundamentalistische minderheid. Zij trachten hun eigen wil aan iedereen wil op te leggen en het land terug te voeren naar de Middeleeuwen. Op zijn website staan een aantal punten die het uitgangspunt zouden moeten zijn van deze atheïstische politieke partij. Zo moet religie uit het onderwijs verdwijnen, de staat moet neutraal staan tegenover religie en doen alsof er geen god is, en het woord 'god' mag niet voorkomen in de wet of grondwet. Ook zou god niet mogen voorkomen in de openbare ruimte en moeten kinderen gevrijwaard blijven van religieuze indoctrinatie.
De partij zou een redelijk alternatief kunnen bieden voor Wilders, die zich eenzijdig richt tegen de islam maar van mening is dat de joods-christelijke cultuur onproblematisch is; de partij moet álle religies ontmoedigen.
Om links-rechtstegenstellingen te overbruggen zou de partij een middenpartij moeten worden, zoals het CDA een middenpartij is voor alle eerdere, inmiddels opgeheven religieuze partijen. Het woord atheïsme moet volgens Frans van Dongen zeker in de naam voorkomen.
Lex Hagenaars voert aan dat het initiatief een atheïstische partij op te richten is gedoemd te mislukken. Het mislukte al eerder, begin jaren twintig, en dat zal nu weer gebeuren. Het afwijzen van religie is geen goede basis voor een politieke partij. De Vrije Gedachte houdt zich bezig met ondogmatische gedachtevorming over allerlei standpunten die 'in een empathische sfeer kunnen worden beluisterd en vervolgens vriendelijk kunnen worden bestreden'. Het doel is van het leven te maken wat je ervan kan maken. De kerk daarentegen houdt zich bezig met het het propageren van een fopspeen die mensen bindt aan niet ter discussie staande verplichtingen.
Een politieke partij sluit niet aan bij de beginselen van de vrijdenkersbeweging. Het boek God noch autoriteit, dat de oprichting van de vrijdenkersvereniging De Dageraad in 1856 herdenkt, beschrijft hoe onderwerping aan god of een andere autoriteit wordt verworpen, en hoe een sociaal leven mogelijk is door rekening te houden met anderen. Binnen de vrijdenkersbeweging bestaan uiteenlopende ideeën en bewegingen, zoals pacifisme, anarchisme, dierenwelzijn en vele anderen. Een atheïstische politieke partij is prachtig, maar met een negatieve boodschap win je geen stemmen. Dat lukte niet in 1922, en zal nu weer niet lukken.
De derde spreekster, Sarah Strous, is eveneens een voorstander van meer politieke beïnvloeding door atheïsten, maar wil dit bereiken door een atheïstische lobby. Ze is voorzitster van een belangenbehartigingsorganisatie van niet gelovigen met de naam Seculier Nederland. Meer seculiere actie in de Tweede Kamer is zeker nodig, maar de vraag is alleen in welke vorm dit moet gebeuren. Sarah Strous is skeptisch over een politieke partij. Velen ervaren een atheïstische partij als bedreigend of extreem. Ook zijn one issue-partijen niet aantrekkelijk. Een politieke partij heeft een coherente filosofie over het hele spectrum nodig; de enige verbondenheid van atheïsten is echter een gebrek aan geloof. Interne verschillen zijn onvermijdelijk, maar zijn gewoonlijk funest voor de populariteit van een partij.
Een lobby houdt zich bezig met de politiek zelf, een politieke partij met de vormgeving van de samenleving. Een atheïstische lobby zal zich richten op de kernwaarden van een seculiere samenleving, maar hoeft verder geen politieke eenheid te zijn.
Een website van Seculier Nederland is in oprichting. De organisatie krijgt steun van het fonds van Richard Dawkins en de seculiere denktank Center for Inquiry.
Na deze inleiding kunnen de aanwezigen in de zaal hun visie geven. Blogger Victor Onrust merkt op dat er erg de nadruk wordt gelegd over hoe religie moet worden bestreden. Het is belangrijker om een concurrerend seculier alternatief te bieden. Zelf werkt hij aan een ideologisch model dat met de aantrekkelijke kanten van de religies kan concurreren.
Een andere aanwezige bespeurt een gebrek aan doelstellingen. Pas als je weet wat je wil bereiken kun je de geschikte vorm kiezen om dit te doen.
Er wordt op gewezen dat een atheïstische partij een negatief effect zou kunnen hebben. Ook Lex Hagenaars wijst op een mogelijk negatief effect van polarisatie tegen religies voor de vrijdenkersbeweging. Polarisatie tegen minderheden veroorzaakt een groei van die minderheid. De religieuze minderheden worden beschermd in Nederland, maar deze minderheden zijn helemaal niet zielig. Ze zijn schatrijk en heel goed georganiseerd. Polarisatie versterkt de religies. Belangrijker is het seculiere standpunt verder uit te bouwen, dus een eigen stemgeluid te laten horen.
Verschillende aanwezigen wijzen erop dat religies zich wel bezighouden met polariseren, en dat het ze geen windeieren legt.
Anton Mullink is het eens met Frans van Dongen. De tijd is rijp voor een atheïstische politieke partij, omdat op dit moment grote verschuivingen plaatsvinden onder kiezers en veel mensen zoeken naar een partij om zich mee te verbinden. Negativisme moet echter worden vermeden. Een atheïstische politieke partij moet de realiteit centraal stellen; dat is de basis voor een positieve boodschap. Mullink, een ex-priester, is zelf uitgebreid geïndoctrineerd door de katholieke kerk. Alleen al het opheffen van bijzondere (religieuze) scholen zou ertoe bijdragen dat een deel van de discussie niet meer hoeft te worden gevoerd.
Wat betreft Wilders: een atheïstische partij kan een positief antwoord op de maatschappelijke problemen bieden vanuit het secularisme. Ook Mullink houdt zich bezig met het uitwerken van een positief seculier alternatief.
Een aanwezige maakt het verwijt dat het atheïsme als idee nergens is terug te vinden; dit moet zich veel meer manifesteren. Ook moeten de positieve kanten van het partijprogramma te vinden zijn. Dat deze nergens zichtbaar zijn is een misstand van de eerste orde, want hier zoeken mensen naar.
Een Turkse aanwezige wijst erop hoe mensen in de islamitische gemeenschap onder druk worden gezet om te geloven. De politieke partijen steunen echter onder invloed van machtige lobby's de islam, en negeren de problemen van individuen die worden veroorzaakt door de sociale druk. De overheid subsidieert moskeeën en neemt de islam in bescherming, terwijl mensen die aan de vaak agressieve sociale controle proberen te ontsnappen worden genegeerd. Om die reden is er een atheïstische politieke partij nodig, die zich uitspreekt tegen overheidssteun aan religies en de individuele mensenrechten behartigt.
Een andere aanwezige geeft aan een antwoord te hebben ontwikkeld op de diversiteitsproblematiek. Hij pleit voor een pluriforme atheïstische partij waar het hele spectrum aan politieke diversiteit een plaats kan vinden. Het moet geen compromispartij met een enkel partijstandpunt worden, maar een partij waarbinnen de vertegenwoordigers van diverse geledingen hun eigen groep met eigen standpunten vormen. Meer informatie is te vinden op atpp.nl .
Lex Hagenaars wijst erop dat de religies afnemen. Het CDA vertgenwoordigde ooit de grootste hoeveelheid kiezers. Religieuze partijen vormden ooit een meerderheid in de politiek, maar hun aantal blijft slinken. Dat religie zo'n grote invloed heeft lijkt maar zo doordat de media er onevenredig veel aandacht aan schenkt. Een enerverende bezoeker vertegenwoordigt gedurende deze ochtend het tegenovergestelde standpunt dat het aantal religieuzen weliswaar afneemt, maar hun macht neemt wel degelijk toe. De politieke partijen laten zich chanteren door een kleine minderheid van fanatieke fundamentalisten. Het CDA chanteert de regeringscoalitie en dwingt deze tot een pro-religieuze instelling, en de PvdA laat dit toe. Ook laten de seculiere partijen zich door het polariseren door religies bewegen tot het beschermen van de religies. Seculiere partijen verloochenen hun seculiere achtergrond en behagen de religies kritiekloos. Het wordt nu tijd dat ook de atheïsten gaan polariseren.
Frans van Dongen meent dat er allerlei initiatieven moeten worden ontwikkeld, en dat er niet zoveel moet worden geproblematiseerd. Je moet het gewoon doen, de katholieken doen het ook, waarom zouden atheïsten het niet doen.
Iemand van de Vrije Gedachte spreekt zich uit tegen het verbinden van een politieke partij met de Vrije Gedachte. Hij heeft geen respect voor politieke partijen, van wie het handelsmerk liegen en lullen is. Hij wil niets met politiek te maken hebben. Wie een atheïstische politieke partij wil moet dit doen, maar het moet buiten de Vrije Gedachte blijven.
Een ander argument dat tegen een atheïsitische partij wordt ingebracht is dat je geen leden zal wegtrekken van het CDA, maar alleen van seculiere partijen, waardoor de confessionele partijen in verhouding groter worden. Iemand anders vraagt zich af of er wel een draagvlak is voor een atheïstische politieke partij. Diverse bezoekers blijken de bijeenkomst te bezoeken omdat ze géén atheïstische politieke partij willen.
Iemand spreekt zijn teleurstelling erover uit dat het initiatief om een atheïstische partij op te richten wordt ontmoedigd doordat twee van de drie sprekers tégen een politieke partij zijn.
Na een stemming blijkt dat zo'n 16 mensen stemmen voor het oprichten van een atheïstische partij is, 22 zijn ertegen. Nou zegt dat niet zoveel. De meerderheid van de Nederlanders is ook tegen een ChristenUnie, maar toch zitten ze in de regering. De mogelijk bestaat dat er voor een atheïstische politieke partij, mits deugdelijk opgezet, een groter draagvlak bestaat dan voor de ChristenUnie.
De argumentatie tegen een politieke partij ging weliswaar uit van de onwenselijkheid van een atheïstische partij, maar was wel realistisch, en moet niet worden genegeerd als het initiatief wordt doorgezet. De critici noemden een aantal reële factoren waar het schip op kan stranden.
Iemand anders stelt dat het mislukken van een politieke partij in 1922 geen argument is om het nu weer te laten mislukken. Er moet een voorbeeld worden genomen aan het appel van D'66 om een achterban te kweken.
Een argument tegen de partij is dat de standpunten van Frans van Dongen niet iedereen aanspreken, omdat ze uitgaan van het negatieve en geen alternatief bieden.
Blogger Peter Louter daarentegen vindt zowel het ontstaan van een atheïstische beweging als de oprichting van een partij belangrijk. Volgens hem is religie niet te negeren. Vooral in het normenpakket is god prominent aanwezig. Verschillende politieke geluiden moeten doorklinken. De visie op mens en samenleving staat door langdurige godsdienstige invloeden vijandig tegenover de natuur van de mens. Menselijke waarden worden omgekeerd; er wordt bijvoorbeeld gevraagd liefde te tonen als dit niet van toepassing is.
Een aanwezige wijst op het succes van vele invloedrijke religieuze lobby's en propagandisten, zoals Tariq Ramadan etc. Een atheïstische partij zal minder effect hebben dan een lobby-groepering. Het pleidooi voor een lobby wordt bij deze ook nog aangevuld met een geluid uit de andere wereld, namelijk het ziekbed van de blogger Ruben Heijloo, die tot zijn verdriet niet aanwezig kon zijn. Hij publiceerde op zijn website al eens een interview met de Amerikaanse lobbyiste Lori Lipman Brown, waarin de strategische mogelijkheden van een lobby uiteen worden gezet.
Frans van Dongen vraagt zich af waarom een lobbygroep wel invloed zou hebben en niet zal lijden onder de diversiteit. Bovendien vindt hij lobbyen een vorm van achterkamertjespolitiek. Lobbyen is op zich een uitstekend initiatief, maar er moet ook een partij komen. Een probleem is bovendien het grote aantal lobbyisten; je zal achteraan in de rij moeten gaan staan. Sarah Strous stelt dat voor een lobby geen gemeenschappelijke politieke basis nodig is; er is alleen eensgezindheid nodig over belang van seculariteit. Wat betreft de achterkamertjespolitiek: het belangrijkste is dat er media-aandacht komt. Een vertegenwoordiger verdedigt bijvoorbeeld het embryodebat bij Pauw en Witteman; partijen zien dat er aandacht is bij het volk, en vervolgens word je toegelaten bij de partijen. Een skeptische aanwezige wijst op het politiek correcte denken dat de media beheerst; anti-religieuze opvattingen worden helemaal niet worden toegelaten.
Ter afsluiting van de discussie maant het oudste lid van de Vrije Gedachte de aanwezigen tot geduld. Toen hij zich in 1948 bij de vereniging aansloot was de meerderheid in het land nog religieus, maar het aantal blijft alleen maar slinken.
Van Dongen nodigt de voorstanders uit hem een mail te sturen en aan te geven op wat voor manier ze zich zouden willen inzetten. Mensen die geïnteresseerd zijn kunnen contact opnemen met Frans van Dongen voor het oprichten van een politieke partij of met Sarah Strous als ze iets willen bijdragen aan een lobby.
Auteur: Els Geuzebroek
Dit artikel is 1799 keer gelezen.
vijftien reacties
