Over bidden en de dood
03 12 07 - 15:00 - Categorie: religie Ik krijg regelmatig mail van scholieren en anderen die mij ongeveer dezelfde vragen stellen. Deze keer beantwoord ik een paar vragen maar eens online, zodat ook anderen kunnen reageren. Ik ontving de volgende mail.Wat de eerste vraag betreft: atheïsten hebben geen vorm van bidden. Bidden lijkt voor de meeste atheïsten op een soort magisch denken, waarbij je een toestand probeert te bezweren of te veranderen door te bidden en te vragen of er een oplossing verschijnt. Een atheïst heeft de keuze om zelf over de toestand na te denken en problemen te lijf te gaan of misschien om de kop in het zand te steken en te hopen dat het vanzelf overgaat.In mijn zoektocht naar informatie over het atheïsme kwam ik deze site tegen.
1) Ik vraag me namelijk af of atheïsten nog een vorm van bidden hebben, of wordt bidden vervangen door rationeel denken?
2) Hebben atheïsten een visie over lijden en dood en een eventueel hiernamaals? Wat gebeurt er met de mens na zijn dood?
Ook het danken van een god voor de dagelijkse maaltijd, zal veel atheïsten tegenstaan. Eten is niet gegeven door een god, maar er zijn ontzettend veel mensen bij betrokken om ervoor te zorgen dat ons eten dagelijks op tafel staat. Deze mensen zouden moeten worden bedankt. In principe word je tegenwoordig niet meer voor zulke dingen bedankt, maar betaald. Nochtans kan het geen kwaad erover na te denken dat veel dingen die je als vanzelfsprekend aanvaardt wel moeten worden geregeld. Al is het maar omdat in de levensmiddelensector en andere primaire of noodzakelijke sectoren veel mensen relatief (of letterlijk) erg weinig verdienen, wat in geen verhouding staat tot de inkomsten van de luchthandel in bijvoorbeeld de IT en ICT, verzekeringsbranche en vele andere luxeberoepen.
Atheïsme is op zich geen ideologie, maar wie zich baseert op een atheïstische ideologie als het humanisme, wendt liever de ogen naar de aardse praktijk dan naar een god. Want juist door een god, ofwel een niet bestaand concept buiten onze wereld, te bedanken voor iets waar mensen zelf verantwoordelijk voor zijn, verlies je uit het oog wat mensen doen. Niet voor niets is staan in de religieuze hiërachie kerk en koning aan de top, maar de boerenstand, de mensen die het meest onmisbare werk doen, ergens onderaan. Bidden voor beter weer zal ons niet helpen, maar goede landbouw en irrigatie wel.
Hetzelfde kun je zeggen als mensen bidden vanwege de troost en de hoop die het kan opleveren als ze iets dramatisch moesten verwerken. Vaak wordt het als iets positiefs van het geloof gezien dat het troost en hoop levert, maar voor een atheïst is dit eigenlijk zelfbedrog en onvermogen om de realiteit onder ogen te zien. Dat kan wel degelijk nadelig zijn, al kan escapisme je misschien goed doen op een moment dat de realiteit niet goed te verdragen is.
Maar de dood, ongelukken of ziekte kunnen oorzaken hebben die te vermijden zijn als je bereid bent de confrontatie met de werkelijkheid aan te gaan. Het zijn geen straffen van god of tekenen van zijn ondoorgrondelijkheid, die je maar moet accepteren en waarvoor je vertroosting moet zoeken. Dat is een fatalistische houding, die het probleem niet oplost en zelfs kan verergeren, bijvoorbeeld doordat door fatalisme de oorzaken van een besmettelijke ziekte niet worden onderkend.
Een ander voorbeeld is bidden voor de nood van mensen die in een oorlogssituatie verkeren: oorlog is niet iets wat uit de hemel op ons neerdaalt, maar wat mensen elkaar aandoen omdat ze hun meningsverschillen op de spits drijven in plaats van ze op een volwassen manier op te lossen. Beter is om je te verzetten tegen de ongeremde wapenhandel over de wereld en diplomatieke middelen in te zetten.
Vertrouwen op god is natuurlijk helemaal geen optie, omdat religie een van de terugkerende oorzaken is van gewelddadige conflicten.
Bidden is een vlucht uit de realiteit. Escapisme kan op de korte termijn een oplossing zijn, maar op de lange termijn los je er geen problemen mee op en kun je zelfs in een neergaande spiraal terecht komen.
Het is inderdaad een optie voor atheïsten om de wereld rationeel of realistisch te bekijken, en zo'n levenshouding heeft veel bijgedragen aan onze welvaart en ons wetenschappelijke niveau. Maar escapisme komt natuurlijk ook onder atheïsten voor. Zelfbedrog, magisch denken, misleidende ideeën, het zijn allemaal dingen die je ook onder atheïsten kan tegenkomen. Atheïsten zijn natuurlijk niet genetisch bepaald slimmer dan gelovigen. Wie het geloof afwijst als irrationeel en escapistisch moet er wel iets tegenover stellen, anders is er altijd de kans dat er nieuwe irrationele ideeën in de plaats komen voor het geloof. Dit is misschien een interessant onderwerp voor een volgend artikel, want daar is wel heel veel over te zeggen.
2) Hebben atheïsten een visie over lijden en dood en een eventueel hiernamaals?
Atheïsten hebben geen boodschap aan het 'lijden' zoals dat door de kerk wordt verheerlijkt. Dit lijden is een middel om mensen te laten berusten in hun lot. Het maakt ze passief, en laat ze geloven dat de situatie zoals hij is de natuurlijke orde der dingen is. Ik ken geen enkele atheïst die berust in een onrechtvaardige situatie of een ziekte als deze hersteld kan worden.
Lijden - het woord 'lijden' is verwant met 'lijdzaamheid', dus 'passiviteit' - is geen toestand die een atheïst wil handhaven: iedereen zal er actief - het tegenovergestelde van passief - iets tegen ondernemen, al zal iedereen daarvoor zijn eigen methodes hebben. Voorbeelden van 'lijden' die door de kerk bewust in stand zijn gehouden, en waar atheïsten zich expliciet tegen verzetten, zijn armoede en seksediscriminatie, vooral het 'lot' van de vrouw om haar leven lang kinderen te baren. De kerk presenteerde dit als een door god gegeven orde, die maar geaccepteerd diende te worden, en wie geduldig leed, zou later in de hemel komen. Natuurlijk profiteerden vooral kerk en geloof van deze vormen van lijden. Toen dit niet meer werd geaccepteerd, en armoede en het 'vrouw als broedkip-principe' zo goed mogelijk werden uitgebannen, verloor de kerk dan ook veel macht; de macht van de kerk en het in stand houden van onrecht hangen met elkaar samen.
Dit wil natuurlijk niet zeggen dat iedereen in staat is om iets te ondernemen tegen zijn 'lijden'. Denk maar aan chronisch depressieve mensen die zichzelf er niet toe aan kunnen zetten om iets aan hun toestand te veranderen. Allerlei oorzaken worden voor die depressiviteit aangewezen, maar de oplossingen ervoor slaan tegenwoordig vaak door naar een moderne vorm van passiviteit, zoals het slikken van medicijnen als een soort magisch middel tegen alle problemen.
Wat het omgaan met de dood betreft; het lijkt me belangrijk dat iedereen beseft dat het leven eindig is, en dat we het met dit leven zullen moeten doen. Dit is de tijd waar je doorheen moet, en die je dus zo positief mogelijk zal moeten maken. Als je dood bent, laat je de vruchten van je bestaan achter voor degenen die dan nog leven, dus mede voor je nabestaanden zul je er iets van moeten maken.
'Hemel' en 'hel' zien atheïsten als chantage en dreigmiddelen om een bepaald gedrag bij mensen af te dwingen. Natuurlijk gaat het daarbij vooral om gehoorzaamheid, onderworpenheid en kritiekloosheid. In plaats van direct te kijken naar het effect van het gedrag op de samenleving en de omgeving, moet een gelovige zonder zelf nadenken de regels volgen die god heeft opgelegd. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat god alles het beste weet en het beste met de mensen voor heeft. Dus als je de logica of rechtvaardigheid van een regel niet doorziet, komt dat omdat jij als mens niet weet wat de alwetende god weet.
Op deze manier zijn veel gelovigen bereid om negatieve toestanden in de wereld te accepteren, omdat ze menen dat ze na hun dood naar een betere wereld gaan. Een atheïst weet dat er 'na de dood' geen betere wereld is: dan houdt het gewoon op. De 'betere wereld' ligt in onze eigen handen: wij zijn het die van ons leven iets moois maken of een tranendal.
Daarvoor moet je natuurlijk wel over het leven nadenken, en richtlijnen bedenken. Er zijn atheïstische manieren om het leven te benaderen en de kwaliteit te verbeteren, maar natuurijk kun je er als atheïst evengoed een potje van maken. Maar zoals de kerk en de geestelijke elite profiteren van de goedgelovigheid en de angst van 'het volk', zo zijn er ook niet-religieuze manieren om mensen uit te buiten en te misleiden.
Wat gebeurt er met de mens na zijn dood?
Zoals ik dus al zei: als we dood zijn, zijn we dood. Daarom noem je leven leven, en dood dood: het zijn tegengestelde condities. Zoals Richard Dawkins zei, onze genen leven voort in nieuwe lichamen. Maar de 'ik' die zich in dit lichaam heeft gevormd, zal uitdoven op het moment dat onze lichaamsfuncties ermee ophouden en de chemische processen die door verbranding in stand worden gehouden tot stilstand komen. Het zijn die chemische processen die via de werking van onze hersens ons bewustzijn vormden. Dat bewustzijn willen gelovigen vaak de 'ziel' noemen, en ze zouden graag willen dat die 'ziel' kon voortbestaan zonder lichaam. Maar helaas, die 'ziel' is letterlijk het vuur dat brandend wordt gehouden zolang ons lichaam voedsel opneemt en verwerkt, zolang onze stofwisseling functioneert. Als we ophouden met brandstof opnemen en verteren, dooft dat vuur, en valt ons lichaam tot stof uiteen, zoals zelfs in de bijbel te lezen is.
Of dat erg is, weet ik niet. Ik moet je eerlijk zeggen dat ik er niet op zit te wachten, maar anderzijds, mensen worden ook oud, en op een gegeven moment nemen je functies al langzamerhand af. Dat is natuurlijk ook niet wat je wil. Je kan niet goed meer horen, niet meer kijken, niet meer lezen, niet meer lopen. Eeuwig leven is leuk, maar dan wel in samenhang met de eeuwige jeugd. Dat had de mythische Tithonos al eens ondervonden, die van zijn geliefde, de dageraad Eos, het eeuwige leven had gekregen; helaas had zij er niet aan gedacht er de eeuwige jeugd bij te doen, zodat hij in de loop der eeuwigheid tot een krekel verschrompelde. Een verschrompelde minnaar was natuurlijk niet wat Eos op het oog had. En het is ook niet wat wij willen.
Eeuwig leven zou niet alleen inhouden dat we dus eeuwige jeugd moeten wensen, maar wanneer zou ons leven moeten aanvangen? Bij de geboorte? Maar als er nog altijd mensen geboren moeten worden, zou het een drukke bedoening worden op aarde. We zouden elkaar naar het leven gaan staan omdat onze bronnen uitgeput raakten, maar er niet aan overlijden. Een uitzichtloze toestand.
Als wij de geneugten willen van seks, kinderen krijgen, opgroeien en ervaringen opdoen en reflecteren op ons leven, moeten we accepteren dat we doodgaan. Wie na dit leven nog een mooier en eeuwig leven wil, is volgens mij niet goed in staat om de potentie en de kwaliteit van ons werkelijke leven te benutten. Wie na de dood eeuwig wil leven, is in staat het werkelijke leven af te schilderen als een minder leven, en het lijden noodzakelijk te maken als contrast met de illusie van het eeuwige paradijs.
Auteur:
Dit artikel is 12026 keer gelezen.
138 reacties